Queensland Üniversitesi’nin ilk fizik profesörü olan Prof. Dr. Thomas Parnell, 1927’de öğrencilerine viskozite (akışkanlık direnci) kavramını öğretmek ve katı gibi görünen bazı maddelerin aslında akışkan olabileceğini göstermek için bir deneye başladı.
Bir zamanlar teknelerde su yalıtımı için kullanılan katranın bir türevi olan zift; bitkilerden, petrolden ve kömür katranından elde edilen, doğal yollarla oluşabileceği gibi imal de edilebilen bir tür kalın, bitüm benzeri bir hidrokarbondur. Oda sıcaklığında sert, hatta kırılgandır ve bir çekiç darbesiyle kolayca parçalanabilir. Ancak Profesör Parnell, görünüşünün aldatıcı olduğuna çoktan ikna olmuş olacak ki ziftin viskozitesini ölçmek için deneyi başlatmış.
Bunu başarabilmek için Profesör Parnell, bir zift numunesini ısıtmaya karar vermiş. Daha sonra, ağzı mühürlenmiş bir cam huniyi ısıtılmış ziftle doldurmuş ve 3 yıl boyunca çökelmesi için sabırla beklemiş. 1930‘da, zift iyice çökeldikten ve soğuduktan sonra, akmaya başlaması için huninin boynundaki mührü kırdı. Huni daha sonra bir cam kubbenin altına yerleştirildi. Aşağıdaki videoda bu deney düzeneğini izleyebilirsiniz.
Profesör Parnell’in ömrü, sadece ilk iki damlaya tanık olmasına yetti. İlk damla 1938‘de, huninin açılmasından sekiz yıl sonra; ikincisi ise 1947‘de, huninin açılmasından tam 17 sene sonra düştü. Parnell, ne yazık ki 1948‘de hayatını kaybetti. 1930‘dan bu yana, deney bozulmadan korundu ve huni, günümüzde hala ders salonunun hemen dışında duruyor.
90 yılda tam olarak 9 damlanın düştüğü bu benzersiz deneyde, ilk yedi damla için ortalama düşüş süresi yaklaşık 8 yıldır. Bununla birlikte, Temmuz 1988‘deki yedinci düşüşten bir süre sonra, düşüşler arasındaki süre artmıştır. Sekizinci düşüş, önceki düşüşten 12,3 yıl sonra Kasım 2000‘de, dokuzuncu düşüş ise 13,4 yıl sonra Nisan 2014’te gerçekleşti.
Sonradan yapılan incelemeler, damlaların düşüş sürelerinin artmasının sebebinin, binaya takılan klima sistemi olduğunu göstermiştir. Klima sistemi, ziftin maruz kaldığı ortalama sıcaklığı düşürerek, viskoziteyi arttırmıştır. Son damlama, kase, daha önce düşen damlayı temizlemek için hareket ettirildiğinde gerçekleşmiştir.
Düşüşü Gözlenemeyen Damlalar!
Bu deneyin dünyanın en uzun süren deneyi olması dışında en ilginç özelliği, dokuz damlanın hiçbirinin düşüşüne herhangi bir insanın şahit olamamış olmasıdır. Damlalar genellikle oldukça hızlı bir şekilde düşüverir ve bu sırada birinin bakıyor olma ihtimali çok düşüktür.
1938 yılında, kimsenin şahitlik edemediği ilk damlanın düşüşünün ardından, ikinci ve üçüncü damlalar da etrafta kimse yokken düşmüştür. John Maidstone gözetiminde yıllarca devam eden deneyde dördüncü, beşinci ve altıncı damlaların düşüşüne de kimse şahit olamamıştır. Yedinci damla düşmeye yaklaştığında, deneyin başından ayrılmayan Maidstone’un bir talihsizlik sonucu bu düşüşü de kaçırdığı söylenmektedir.
2000 yılında, sekizinci damlanın düşme noktasına geldiğini gözlemleyen bilim insanları, odaya bir kamera yerleştirmiş; fakat kameranın arızalanması sonucu damlanın düşüş anını yine kaçırmışlardır. Seneler sonra; dokuzuncu damla uzadıkça uzamış ve altta bulunan cam kasede birikmiş zifte temas ederek öylece kalmıştır. Kaseyi yavaşça almak isteyen yetkililer, kaseyi hareket ettirdikleri sırada dokuzuncu damla kırılmıştır.
Son 95 yıldır damlaların düşüşlerini kimsenin şahitlik edemediği bu deney, hâlen canlı olarak yayınlanıyor!
Yaklaşık 7 yıl kadar bir süre sonra düşmesi beklenen 10. damlanın düştüğü tarihi âna şahitlik etmek isterseniz, buradan şansınızı deneyebilirsiniz :)
Kaynaklar
A. Stephenson. Explainer: The Pitch Drop Experiment. (9 Kasım 2014). Alındığı Tarih: 19 Nisan 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
D. Main. First Success Witnessed In World’s Longest-Running Experiment. (18 Nisan 2014). Alındığı Tarih: 19 Nisan 2021. Alındığı Yer: Popular Science | Arşiv Bağlantısı
University of Queensland. Pitch Drop Experiment. (19 Nisan 2021). Alındığı Tarih: 19 Nisan 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
S. Nadis. (2005). Ig Nobels Hail World’s Longest-Running Experiment. Springer Science and Business Media LLC, sf: 938-939. doi: 10.1038/437938b. | Arşiv Bağlantısı
Certev. The Pitch Drop Experiment. (19 Nisan 2021). Alındığı Tarih: 19 Nisan 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
J. Webb. Tedium, Tragedy And Tar: The Slowest Drops In Science. (26 Temmuz 2014). Alındığı Tarih: 19 Nisan 2021. Alındığı Yer: BBC | Arşiv Bağlantısı
Bilgi: evrimagaci.org/
